Στην οδό Σολωμού στα Εξάρχεια, μια γειτονιά που τα τελευταία χρόνια υπόκειται έναν συχνά βίαιο ‘εξευγενισμό’ (gentrification) μας ζητήθηκε να σχεδιάσουμε έναν χώρο φιλοξενίας μεσογειακού κρύου φαγητού και ποικιλιών βιολογικών κρασιών μικρών παραγωγών. Σε έναν low profile δρόμο που φιλοξενεί κυρίως παραδοσιακά μαγειρεία βασική αρχή σχεδιασμού αποτέλεσε η ομαλή ένταξη της πρότασης στην αυθεντικότητα της περιοχής και η ‘επέκταση’ του αστικού δημόσιου ιστού στο εσωτερικό του μπαρ. Στοιχεία όπως το κόκκινο χρώμα μιας πινακίδας ‘Ρεκτιφιέ’ στην απέναντι πολυκατοικία, ένα χτιστό παγκάκι-κάθισμα για τους επισκέπτες του χώρου καθώς και η ανάδειξη της αυθεντικότητας των υλικών του κτιρίου συνετέλεσαν στην ένωση του ιδιωτικού με το δημόσιο χώρο, που σε μια γειτονιά όπως τα Εξάρχεια κατέχει ιδιάζουσα ιστορική σημασία.
Έναυσμα της συνθετικής διαδικασίας υπήρξε η ανάγκη δημιουργίας μιας τρισδιάστατης προθήκης ετικετών και άλλων προϊόντων με σκοπό την ανάδειξή της μεσογειακότητας της πρωτοβουλίας του δημιουργού του χώρου που δεν είναι ένα συμβατικό μπαρ, αλλά ένας χώρος γευσιγνωσίας και κατάδυσης σε μεσογειακές μυρωδιές και εικόνες. Ένας τρισδιάστατος κάνναβος από άβαφο μαύρο σίδερο οργανώνει έναν μικρό χώρο μόλις 40 m², ενώ τα προϊόντα φοντάρονται από μία κουρτίνα στο βαθύ κόκκινο των κρασιών προσδίδοντας κάποια θεατρικότητα στον διπλού ύψους χώρο. Λόγω του ιδιαίτερα στενού
πλάτους του χώρου προτάθηκαν τραπεζάκια κινητά που τοποθετούνται επί του πάγκου-καθίσματος προς οικονομία χώρου και χάριν βελτιστοποίησης της κίνησης των χρηστών στο στενό διάδρομο. Η όψη του χώρου διατηρεί την υπάρχουσα επένδυση μαρμάρου και δε φέρει κάποια σήμανση προς σεβασμό της μη εμπορικότητας των δρόμων των Εξαρχείων και προς αποφυγή κανονικοποίησης της εμπορευματοποίησης των δρόμων μιας τόσο ευαίσθητης περιοχής. Το όνομα του μαγαζιού ‘Bocas’ σημαίνει στα ισπανικά ‘Στόματα’ και καλεί το χρήστη να γευτεί μεσογειακά αρώματα και να δημιουργήσει εικόνες από την Ισπανία, την Ελλάδα και άλλες χώρες της Μεσογείου. Στη φωτογράφιση του έργου έχει δοθεί επί τούτου μία θεατρικότητα με σκοπό να αναδειχθεί η ανάγκη επαναπροσδιορισμού των εμπορικών χώρων αναψυχής σε χώρους που σέβονται το περιβάλλον που τους φιλοξενεί και που ο χρήστης μπορεί να τους οικειοποιηθεί διατηρώντας τη συνέχεια με το δημόσιο χώρο κατά το δυνατόν πιο ανέπαφη.
Το μαύρο σίδερο στην πρωτόλεια μορφή του συνοδεύεται από την ανάδειξη τον υποστυλωμάτων μιας πολυκατοικίας της δεκαετίας του ‘60 στο αυθεντικό τους υλικό, το εμφανές μπετόν, οι οποίες δίνουν παράλληλα έναν χωρικό ρυθμό. Ένα χειροποίητο ισπανικό πλακάκι με αδρή επιφάνεια επιλέχθηκε για την επένδυση τόσο του επίπλου μπαρ όσο και του παγκακιού - καθίσματος δίνοντας μια υλική συνοχή στο σύνολο της σύνθεσης. Το ξύλο τόσο του επίπλου μπαρ όσο και των ραφιών αποθήκευσης των μπουκαλιών έχει βαφτεί με βερνίκι στο ίδιο βαθύ κόκκινο αφήνοντας εμφανή τα νερά του ξύλου. Σημαντικό στοιχείο
της υλικότητας της πρότασης αποτέλεσε η αποκατάσταση του ενός τοίχου στο αρχικό υλικό πλήρωσής του, την πέτρα. Ο ανασχεδιασμός υπαρχόντων κτιρίων άλλωστε συνιστά έναν ζωντανό οργανισμό και παρότι ως αρχιτέκτονες δεν υπήρχε στην αρχική μας πρόθεση η φυσική πέτρα, η ανάδειξη του υλικού κατά τη φάση των καθαιρέσεων επανατροφοδότησε την αρχική αρχιτεκτονική πρόταση. Ανοξείδωτο σίδερο επιλέχθηκε για το εξωτερικό έπιπλο μπαρ ενώ ως στοιχείο πλήρωσης το υαλότουβλο σε ορθογώνια διατομή ως συνέχεια του ορθογώνιου καννάβου της μεταλλικής προθήκης, ενισχύοντας περαιτέρω τη συνέχεια εσωτερικού και εξωτερικού χώρου.

Το αρχιτεκτονικό γραφείο Georgios Apostolopoulos Architects μετέτρεψε τον χώρο μιας παλιάς αποθήκης στην περιοχή του Παγκρατίου, σε αρχιτεκτονικό στούντιο, δίνοντας νέα πνοή σε ένα κτίριο της δεκαετίας του ’70.
Η αρχιτεκτονική ιδέα του έργου βασίζεται στη δημιουργία ενός ενιαίου και ανοιχτού χώρου. Η διάταξη επιδιώκει τη συνέχεια και την αλληλεπίδραση των λειτουργικών τμημάτων του στούντιο, με σκοπό την πολύ-λειτουργικότητα και την ευελιξία του χώρου.
Στοιχεία όπως η διατήρηση των μεγάλων ανοιγμάτων της υφιστάμενης κατασκευής και η τοποθέτηση των ειδικά κατασκευασμένων σιδερένιων κουφωμάτων και πόρτας, ενισχύουν την αλληλεπίδραση του στούντιο με τον περιβάλλοντα χώρο αλλά και τη μεγιστοποίηση του φυσικού φωτισμού.
Οι κουρτίνες πλαισιώνουν τη θέα από το γραφείο προς το δρόμο, ενώ παράλληλα δημιουργούν έναν ήρεμο χώρο στο εσωτερικό τους.
Το εσωτερικό του στούντιο περιλαμβάνει έναν χώρο εργασίας με γραφεία και έναν χώρο συναντήσεων που συνδέεται με την κουζίνα. Πίσω από κρυφές πόρτες βρίσκονται οι βοηθητικοί χώροι του λουτρού και της αποθήκης.
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στην απλότητα και την ενοποίηση των υλικών του χώρου. Τα περισσότερα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί έχουν μια απαλή υφή με σκοπό να δημιουργηθεί μια ζεστή ατμόσφαιρα στον χώρο.
Τα κουφώματα και τα έπιπλα της κουζίνας έχουν κατασκευαστεί από σίδερο, τα γραφεία και οι πάγκοι από κόντρα πλακέ θαλάσσης και οι μαρμαροποδιές από χτυπητό μάρμαρο. Οι τοίχοι στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό του χώρου διαθέτουν μια απαλή υφή, που σε συνδυασμό με την τσιμεντοκονία στο πάτωμα, δημιουργούν μια αίσθηση ηρεμίας στον χώρο.
Ο στόχος του έργου δεν ήταν απλώς η δημιουργία ενός γραφειακού χώρου, αλλά η δημιουργία ενός χώρου που αντανακλά την ταυτότητα του γραφείου και ενσωματώνεται στην τοπική κοινότητα.

Οι συνδέσεις των μεταλλικών στοιχείων μεταξύ τους εξασφαλίζονται με ηλώσεις, κοχλιώσεις ή συγκολλήσεις. Ειδικότερα:
1. Ηλώσεις: Στα σημεία επαφής τοποθετούνται πλάκες με κατάλληλες οπές, στις οποίες εφαρμόζονται οι ήλοι και "κεφαλώνονται".
2. Κοχλιώσεις: Οι συνδέσεις γίνονται με κοχλίες είτε απευθείας σε οπές επάνω στα μεταλλικά στοιχεία είτε με την παρεμβολή συνδετικών πλακών είτε με κομβοελάσματα. Ανάλογα με το είδος της φόρτισης του κοχλία, οι συνδέσεις πρέπει να εξασφαλίζονται για δυναμικές φορτίσεις έναντι ξεβιδώματος λόγω ταλαντώσεων. Σ’ αυτήν την περίπτωση υπάρχουν διάφορες λύσεις, μεταξύ των οποίων η εφαρμογή προεντεταμένων συνδέσεων, η χρήση ειδικών περικοχλίων, η χρήση διπλών περικοχλίων κτλ. Επιπλέον, πρέπει οι συνδέσεις να επιθεωρούνται συχνά και να γίνεται σύσφιξη των κοχλιών, εφόσον αυτό απαιτείται.
3. Συγκολλήσεις: Με διάφορες τεχνικές συγκόλλησης επιτυγχάνεται η τήξη μεταλλικών στοιχείων στην περιοχή της σύνδεσης και η πλήρης αποκατάσταση συνέχειας μεταξύ των συνδεόμενων δομικών στοιχείων. Είναι προτιμότερο οι κολλήσεις να εκτελούνται στο εργοστάσιο, διότι δεν απαιτούνται περαιτέρω μέτρα ασφαλείας, ενώ εξασφαλίζεται υψηλή ποιότητα αντοχής της σύνδεσης χωρίς να απαιτούνται επιπλέον διατάξεις και εργοταξιακοί έλεγχοι, που αυξάνουν το τελικό κόστος. Ο μελετητής πρέπει να λαμβάνει υπόψη πιθανή τοπική μείωση της αντοχής των συνδεόμενων στοιχείων, που συμβαίνει σε ορισμένα μεταλλικά υλικά, όπως το αλουμίνιο.

Η αντιμετώπιση του θορύβου στο περιβάλλον των εστιατορίων είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα, που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι μελετητές και οι επιβλέποντες σε έργο μελέτης και κατασκευής εστιατορίου. Ο θόρυβος στο περιβάλλον προέρχεται από τις συζητήσεις των θαμώνων και τη διάδραση, με αποτέλεσμα να προκαλείται το αίσθημα της κόπωσης ή πονοκέφαλος. Οι οροφές στα εστιατόρια σε συνδυασμό με τα κατάλληλα ηχοαπορροφητικά υλικά συμβάλλουν στην ακουστική άνεση του χώρου.

Το καθιστικό, η τραπεζαρία και η κουζίνα της κατοικίας "Somers Beach House" οργανώνονται σε ανοιχτή διάταξη. Το τζάκι δύο όψεων τοποθετείται ελεύθερα σε κεντρικό σημείο του χώρου, επάνω σε ευρύτερη βάση επενδεδυμένη με πατητό τσιμεντοκονίαμα.
Φωτογραφίες: Derek Swalwell

Οι κλίσεις της πρόσοψης έχουν σχεδιαστεί ώστε να προσαρμοστούν στις διαφορετικές υποχωρήσεις των γειτονικών κατοικιών και στη θέα του κατηφορικού δρόμου προς τα βορειοανατολικά. Τα υλικά εξωτερικής επένδυσης περιλαμβάνουν ξύλινες αδιάβροχες κατακόρυφες σανίδες κέδρου, που εναλλάσσονται με μαυρισμένες διαχωριστικές σανίδες, παράθυρα αλουμινίου με πλαίσια από κέδρο και χυτό σκυρόδεμα.
Φωτογραφίες: Bruce Damonte

Στη μονοκατοικία ''Casa Magda'' στην Κηφισιά, η σπειροειδής μεταλλική σκάλα στην είσοδο οδηγεί στον πρώτο όροφο και αποτελεί σημείο αναφοράς της κατοικίας.
Φωτογραφίες: Γαβριήλ Παπαδιώτης

Το διαμπερές φίλτρο που αναπτύχθηκε στο οινοποιείο ''Lampadistis Winery'' στον Καλοπαναγιώτη Κύπρου, επιτρέπει την οπτική θέαση, την ηλιοπροστασία και ταυτόχρονα λειτουργεί ως κιγκλίδωμα. Η δημιουργία του στηρίχθηκε σε μια αφαιρετική διαδικασία επεξεργασίας της εικόνας του πλινθοπερίκλειστου συστήματος δόμησης της πέτρας, που εμφανίζεται στις τοιχοποιίες του τοπικού μοναστηριού και άλλων παραδοσιακών οικοδομών στο χωριό, προβάλλοντας τα κεραμικά στοιχεία. Η τρισδιάστατη επεξεργασία με χρώμα αντιστοιχεί με αυτήν του κεραμιδιού και εφαρμόζεται σε glass reinforced concrete (G.R.C.), το οποίο στηρίζεται σε μεταλλικό σκελετό.
Φωτογραφίες: Nick Hufton / Hufton + Crow

Η ξύλινη οροφή στο οινοποιείο ''Lampadistis Winery'' στον Καλοπαναγιώτη Κύπρου ακολουθεί την ακτινωτή γεωμετρία χάραξης, συσχετίζεται με το στατικό σύστημα και συμβάλλει στην ποιότητα του χώρου με την πτυχωτή επεξεργασία της και τη χρήση ηχοαπορροφητικών υλικών. Το σημαντικότερο στοιχείο της η εξ ολοκλήρου χρήση τοπικού κυπριακού πεύκου από ανακυκλωμένο ξύλο από το καμένο δάσος του κάμπου της Τσακκίστρας.
Φωτογραφίες: Nick Hufton / Hufton + Crow

Η πολυκατοικία στο Ψυχικό σχεδιάστηκε από τον Τάκη Ζενέτο το 1970. Η κατασκευή της ολοκληρώθηκε το 1972. Είναι ένα από τα λίγα έργα του αρχιτέκτονα που διατηρούν την αρχική τους μορφή. Τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του επίλυσης είναι ευδιάκριτα. Η κατασκευαστική απλότητα που εδράζεται σε ορθογωνική κάτοψη, η καθ' ύψος ανάπτυξη με έμφαση στον οριζόντιο άξονα, οι δυναμικοί πρόβολοι, δείγμα της ισχύος των "μοντέρνων υλικών" (σκυρόδεμα, αλουμίνιο, υαλοπίνακες) και αιτία του διαμπερούς οπτικού αποτελέσματος, τα μεγάλα και πολυεπίπεδα ανοίγματα για τον καλύτερο δυνατό φωτισμό και αερισμό του εσωτερικού χώρου, η γλυπτική αναδιαμόρφωση του οικοπέδου και η ράμπα πρόσβασης που καταλήγει στο κέντρο της πιλοτής παραμένουν αναλλοίωτα.
Η ανακαίνιση αφορά στη διώροφη κατοικία συνολικού εμβαδού 300 m² στο ισόγειο του κτιρίου και στον ιδιωτικό της κήπο συνολικής επιφάνειας 200 m². Η αρχική εσωτερική διαρρύθμιση, έργο του αρχιτέκτονα Νικολάου Ρομπού, κατακερμάτισε τους ενιαίους χώρους, μείωσε το μέγεθος των ανοιγμάτων και εργάστηκε κάθετα, τέμνοντας τον οριζόντιο άξονα της αρχικής επίλυσης. Σκοπός της ανακαίνισης ήταν ο επανασχεδιασμός και η ανακατασκευή της κατοικίας, αποκαθιστώντας τη συμβατότητα και ομοιομορφία με αυτήν του όλου κτιρίου. Κατεδαφίζοντας τους εσωτερικούς τοίχους και ακολουθώντας τη διεύθυνση της αρχικής χάραξης, ο εξοπλισμός και η επίπλωση των κοινόχρηστων χώρων του ισογείου τοποθετήθηκαν σε επαφή με την εξωτερική τοιχοποιία, δημιουργώντας έναν ενιαίο χώρο διημέρευσης. Οι μελετητές επανέφεραν τα μεγάλα και πολυεπίπεδα ανοίγματα στην πίσω όψη, τονίζοντας παράλληλα τα δομικά στοιχεία της κατασκευής.
Στον κάτω όροφο συγκεντρώνονται οι ιδιωτικοί χώροι. Διατηρώντας κοινή τη διεύθυνση, χαράσσοντας κάθε υπνοδωμάτιο παράλληλα με το προηγούμενο και διευρύνοντας τα ανοίγματα, εξασφαλίστηκε η ζητούμενη ιδιωτικότητα ταυτόχρονα με την άμεση πρόσβαση και τη θέα στον κήπο. Ο κήπος είναι προσβάσιμος και από τον όροφο του ισογείου μέσω της πρόσθετης μεταλλικής κατασκευής, ενός υπερυψωμένου μονοπατιού στα όρια του οικοπέδου.